พระศาสนจักรเป็นอาจารย์และมารดาสำหรับคู่สมรสที่ประสบความยุ่งยาก
33.  พระศาสนจักรเป็นอาจารย์และมารดา  และปฏิบัติหน้าที่ทั้งสองนี้  แม้กระทั่งในเรื่องที่เกี่ยวข้องกับศีลธรรมของการสมรส
    ในฐานะที่เป็นอาจารย์ พระศาสนจักรไม่เคยละเว้นหน้าที่ประกาศบรรทัดฐานทางศีลธรรมซึ่งควรจะเป็นแนวทางชี้นำในการสืบทอดชีวิตด้วยจิตสำนึกรับผิดชอบ พระศาสนจักรไม่ใช่ผู้ตั้งหรือบงการบรรทัดฐานนี้  แต่เพราะเห็นแก่ความนอบน้อมต่อพระคริสตเจ้า  ผู้เป็นองค์สัจธรรม ซึ่งภาพลักษณ์ส่องแสงสะท้อนในธรรมชาติและศักดิ์ศรีของบุคคล  พระศาสนจักรจึงตีความบรรทัดฐานทางศีลธรรมนี้และเสนอให้แก่มนุษย์ผู้มีน้ำใจดีทุกคนโดยไม่ปิดบังว่าศีลธรรมนี้เรียกร้องให้ปฏิบัติตามอย่างเฉียบขาดและอย่างสมบูรณ์
    ในฐานะที่เป็นมารดา พระศาสนจักรอยู่เคียงข้างคู่สมรสจำนวนมากที่กำลังประสบความยุ่งยากในการถือศีลธรรมโดยเฉพาะอย่างยิ่งในข้อที่สำคัญนี้  พระศาสนจักรรู้สภาพของเขาอย่างดี  ซึ่งบ่อยครั้งเป็นสภาพที่ลำบากอยู่แล้ว  แต่บางครั้งก็ยังรับเอาความยากเข็ญมากขึ้นอีกจากทุกด้านทั้งจากตัวคนและจากสังคมอีกด้วย  พระศาสนจักรรู้ดีว่า  คู่สามีภรรยาจำนวนมากพบอุปสรรคไม่เพียงแต่ในด้านการปฏิบัติเท่านั้น  แต่ในด้านการเข้าใจคุณค่าของบรรทัดฐานทางศีลธรรมนี้ด้วย
    อย่างไรก็ดีพระศาสนจักรเดียวกันนี้แหละที่เป็นทั้งอาจารย์และมารดา เพราะเหตุนี้เอง พระศาสนจักรจึงมิหยุดยั้งที่จะเชื้อเชิญและกระตุ้นใจทุกคนที่เกี่ยวข้องให้ช่วยกันแก้ไขความยากลำบากต่างๆ ที่อาจจะเกิดขึ้น  โดยไม่บิดเบือนหรือโต้แย้งกับสัจธรรมเลย  พระศาสนจักรเชื่ออย่างแน่วแน่ว่า  พระบัญญัติที่เกี่ยวกับการสืบทอดชีวิตและพระบัญญัติที่ส่งเสริมความรักฉันสามีภรรยาอันแท้จริงจะขัดเแย้งกันไม่ได้   เพราะฉะนั้น  พระศาสนจักรจึงต้องมีวิธีการอบรมสั่งสอนที่สัมผัสกับความเป็นจริง  ซึ่งจะต้องสอดคล้องกับพระธรรมคำสอนเสมอและไม่หลุดออกจากคำสอนนั้น  ด้วยใจแน่วแน่ไม่น้อยกว่าใจของพระสันตะปาปาองค์ก่อน  ข้าพเจ้าจึงขอย้ำว่า  “การไม่ลดความสำคัญของคำสั่งสอนแห่งความรอดของพระคริสตเจ้าโดยวิธีใดวิธีหนึ่ง  เป็นรูปแบบหนึ่งที่เด่นชัดของความรักต่อวิญญาณทั้งหลาย”
    อีกนัยหนึ่ง  วิธีการอบรมสั่งสอนที่แท้ของพระศาสนจักรจะปรากฏว่าสอดคล้องกับเหตุการณ์และมีความสุขุมรอบคอบก็ต่อเมื่อ  ทางพระศาสนจักรอุตส่าห์พยายามด้วยความมานะและความเข้มงวดที่จะสร้างและทะนุบำรุงสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมกับมนุษย์  อาทิเช่น  ในด้านจิตวิทยา  จริยธรรมและความศรัทธา  ซึ่งเป็นเงื่อนไขที่จำเป็นที่สุดเพื่อสามารถเข้าใจคุณค่าและบรรทัดฐานของศีลธรรมได้  และนำมาปฏิบัติในชีวิต
    แน่นอนทีเดียว  ในจำนวนเงื่อนไขเหล่านี้ก็ต้องรวมไปถึงความมานะและพากเพียร  ความสุภาพถ่อมตัวและความเข้มแข็ง  ความไว้วางใจฉันบุตรในพระเจ้าและในพระหรรษทานของพระองค์  การพึ่งพาอาศัยการภาวนาบ่อยๆ  และศีลศักดิ์สิทธิ์โดยเฉพาะศีลมหาสนิทกับศีลแห่งการกลับคืนดีกับพระองค์  เหล่านี้เป็นต้น   เมื่อได้รับกำลังใจเพิ่มขึ้นดังนี้แล้ว  สามีภรรยาคริสตชนจึงจะสามารถคำนึงถึงฤทธานุภาพอันเลิศล้ำของพระหรรษทานแห่งศีลสมรสที่เหนือสภาพความเป็นจริงทุกแง่ทุกมุมของชีวิตและชีวิตเพศด้วย  พระจิตเจ้าที่พระประทานและที่คู่สมรสยินดีต้องรับเสด็จนั้น  จะทรงช่วยเหลือเขาให้ดำเนินกิจกรรมทางเพศตามแผนการของพระเจ้า  และให้กิจกรรมเหล่านั้นได้เป็นสัญลักษณ์แห่งความรักซึ่งพระคริสต์มีต่อพระศาสนจักรอย่างแน่นแฟ้นและบังเกิดผลอุดม
    อนึ่ง  ในเงื่อนไขที่จำเป็นดังกล่าว ก็ต้องคำนึงถึงอีกประการหนึ่งคือ  การเรียนรู้  “กายภาพ”  และระยะที่ตั้งครรภ์ได้ในรอบเดือน  ต้องพยายามสุดความสามารถให้คู่สมรสและโดยเฉพาะอย่างยิ่งหนุ่มสาวทั้งหลายได้มีโอกาสรับความรู้นี้ให้ได้  ผู้สื่อความรู้และให้การอบรมนั้นควรเป็นคู่สมรส  นายแพทย์  และผู้เชี่ยวชาญซึ่งจะสอนให้กระจ่างสมกับกาลเวลาและอย่างหนักแน่นเชื่อถือได้  เป้าหมายของการเรียนรู้นี้ควรอยู่ที่การอบรมสั่งสอนให้คนควบคุมตัวเองได้  เพราะฉะนั้น  ฤทธิ์กุศลแห่งความบริสุทธิ์และการอบรมอย่างต่อเนื่องในด้านนี้ก็เป็นสิ่งที่จำเป็นอย่างที่สุด  ตามทัศนะของศาสนาคริสต์  ฤทธิ์กุศลแห่งความบริสุทธิ์ไม่ได้หมายความว่า ต้องปฏิเสธเพศมนุษย์หรือตีค่าให้ต่ำแต่หมายถึงพละกำลังฝ่ายจิตใจที่สามรถป้องกันความรักให้พ้นภัยอันตรายต่างๆ  เช่นความเห็นแก่ตัวและความก้าวร้าว  พร้อมกับสามารถช่วยความรักให้บรรลุผลบริบูรณ์
    ด้วยทัศนะเฉียบแหลมที่เปี่ยมไปด้วยปัญญาและความรัก  พระสันตะปาปาเปาโลที่  6  ได้เปิดโอกาสให้คู่สมรสมากมายบรรยายถึงประสบการณ์ของตน  โดยเฉพาะอย่างยิ่งตอนที่พระองค์ทรงเขียนในพระสมณสารว่า  “การเป็นนายเหนือสัญชาติญาณโดยใช้ปัญญาและเจตจำนงเสรีนั้น  จำเป็นต้องอาศัยการฝึกฝนจิตใจอย่างเคร่งครัด  เพื่อว่า  การแสดงออกของความรักในชีวิตสมรสจะได้เป็นไปตามระเบียบที่ถูกต้อง  โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงที่ควรงดเพศสัมพันธ์  กระนั้นก็ตาม  การมีวินัยซึ่งคู่ควรกับความบริสุทธิ์ของคู่สมรสนี้แทนที่จะทำลายความรักในชีวิตสมรส  กลับทำให้ความรักนั้นเต็มไปด้วยคุณค่าที่แสดงถึงความเป็นคนมากขึ้น  การมีวินัยนี้ต้องอาศัยความพยายามอยู่ตลอดเวลา  กระนั้นก็ตาม  เนื่องด้วยอิทธิพลอันทรงคุณค่าของการมีวินัยนี้  สามีภรรยาจะได้พัฒนาบุคลิกภาพของตนอย่างเต็มที่และเปี่ยมไปด้วยคุณค่าทางจิตใจ  การมีวินัยเช่นนี้ยังผลแห่งความสงบและสันติให้แก่ชีวิตครอบครัวและช่วยให้แก้ปัญหาอื่นๆ ได้ง่ายขึ้น  ทั้งยังส่งเสริมความเอาใจใส่ต่อคู่ชีวิตของตน  ช่วยทั้งสองฝ่ายให้ขจัดความเห็นแก่ตัวซึ่งเป็นศัตรูของความรักแท้  และทำให้ความรู้สึกรับผิดชอบของทั้งคู่หยั่งรากลึกยิ่งขึ้น  โดยวิธีแห่งการวินัยนี้  พ่อแม่ก็จะสามารถมีอิทธิพลที่ส่งผลอันลึกซึ้งมากขึ้นในเรื่องการอบรมดูแลลูก”