ก.ประวัติความเป็นมา
ราวปี ค.ศ. 613 คอสโรแอส กษัตริย์เปอร์เซีย ได้ยกทัพมากรุงเยรูซาเล็ม และนำส่วนสำคัญของไม้กางเขนแท้ที่ทหารโรมันใช้ตรึงพระเยซูเจ้าจนสิ้นพระชนม์ ไม้กางเขนนี้ นักบุญเฮแลนซึ่งเป็นพระมารดาของจักรพรรด์คอนสแตนตินแห่งโรม เป็นผู้ค้นพบและเก็บรักษาไว้ สิบสี่ปีต่อมา จักรพรรดิเฮรากลีอุสแห่งกรุงคอนสแตนติโนเปิลได้นำทัพไปเปอร์เซียและได้นำไม้กางเขนของพระมหาไถ่กลับคืนมา

ขณะที่จักรพรรดิจะเสด็จเข้ากรุงเยรูซาเล็ม จักรพรรดิทรงประสงต์แบกไม้กางเขนศักดิ์สิทธิ์ไปยังยอดเขากัลวาริโอ แต่เมื่อมาถึงประตู จะเสด็จขึ้นเขากัลวาริโอ ก็มิอาจก้าวเข้าไปได้ อัยกาเศคาริยาห์จึงกราบทูลว่า “ช้าก่อน ข้าแต่มหาบพิตร ชะรอยจะเป็นเพราะ พระองค์ทรงพระภูษาหรูหรา จึงไม่สู้เหมาะกับกางเขนของพระเยซูเจ้า” เมื่อจักรพรรดิทรงถอดเสื้อ รองเท้าที่หรูหราออก และสวมเสื้อผ้าอย่างคนจน พระองค์ก็ทรงไต่เขากัลวารีโอได้โดยง่าย และนำไม้กางเขนไปวางไว้ที่เดิม
ในวันฉลองชัยแห่งกางเขนนั้น พระเยซูเจ้าทรงทำอัศจรรย์มากมายด้วยเดชะไม้กางเขนศักดิ์สิทธิ์นี้ คือ คนตายกลับคืนชีพ คนง่อย 4 คน กลับเดินได้ คนโรคเรื้อน 10 คนหายจากโรค คนตาบอด 15 คนเห็น คนผีสิงและคนเจ็บป่วยมากมายก็หายเป็นปกติ

ข. การฉลองนี้มีชื่อแปลกและมีความหมายหลายอย่าง เช่น หมายถึงชัยชนะแห่งกางเขนเมื่อเป็นสัญญลักษณ์ของศาสนาคริสต์ เนื่องจากศตวรรษที่ 4 มีการตั้งไม้กางเขนในที่สาธารณะแล้ว ซึ่งก่อนหน้านั้นคริสตชนเคยใช้ “ปลา” เป็นสัญญลักษณ์ของพระเยซูเจ้า ต่อมา ศตวรรษที่ 13 มีรูปไม้กางเขนนานาชนิด แบบหลากหลาย   การฉลองนี้จึงเป็นการปนเประหว่างการฉลองของท้องถิ่นกับการฉลองไม้กางเขน

ความหมายของ “ชัยชนะ”มีความลึกซึ้งยิ่งขึ้น เพราะ กางเขนสรุปจากชีวิตของบุคคลหนึ่งทีเดียว (พระเยซูเจ้า) บทอ่านแรกในวันนี้ นักบุญเปาโลกล่าวเป็นบทเพลงอันไพเราะเกี่ยวกับความนอบน้อมเชื่อฟัง (ฟป 2.6-11)ไม้กางเขนจึงเป็น เครื่องหมายอันทรงพลังของความนอบน้อมของพระเยซูเจ้าต่อพระประสงค์ของพระบิดา พระเยซูเจ้าทรงนอบน้อมต่อพระบิดาไม่เพียงแต่ทรงยอมสิ้นพระชนม์เท่านั้น แต่ยังทรงสิ้นพระชนม์อย่างแสนจะทรมานบนไม้กางเขน กางเขนจึงเป็นบทสรุปทุกสิ่งที่พระเยซูเจ้าได้ตรัสและทรงกระทำให้สำเร็จตามพระวาจาของพระเจ้า

พระวรสารประจำวันนี้ชี้แสดงให้เราเห็นว่า ไม้กางเขนเป็น เครื่องหมายถึงชัยชนะ เมื่อไม้กางเขนถูกยกขึ้น (พระเยซูเจ้ากลับคืนพระชนมชีพ) พระองค์จะทรงดึงดูดทุกคนมาหาพระองค์ เพราะความนบนอบเชื่อฟังของพระองค์ บัดนี้ พระเยซูเจ้าผู้ทรงกลับคืนพระชนมชีพทรงแบ่งปันชีวิตของพระองค์กับเราอาศัยพระจิตเจ้า

ไม้กางเขนยังหมายถึงสิ่งต่างๆสำหรับเรา หมายถึง การเป็นมนุษย์ – พระของพระเยซูเจ้า คุณค่าของความทุกข์ ความรักของพระเจ้า ความนอบน้อมของพระเยซูเจ้า ชัยชนะ การให้อภัย การเสียสละและชีวิตสู่ความตาย เรานำอารมณ์ ความทรงจำและประสบการณ์ชีวิตของเราเองไปยังไม้กางเขน เฉกเช่นพระเยซูเจ้าที่ประทานชีวิตใหม่จากความตาย ดังนั้น พระองค์ได้ประทานชีวิตจากการสิ้นพระชนม์ของพระองค์ เพื่อจะทรงเติมเต็มสิ่งที่เรานำมาไว้บนไม้กางเขนด้วยพลังแห่งการกลับคืนพระชนมชีพ